TrueNAS – otwarta platforma NAS dla firm: co to jest i jakie daje korzyści?

TrueNAS to nowoczesny system do budowy sieciowych pamięci masowych (NAS) oparty na otwartoźródłowym oprogramowaniu. Pozwala zamienić zwykły serwer lub komputer PC w zaawansowany serwer plików z funkcjami klasy enterprise – i to bez ponoszenia kosztów licencyjnych. TrueNAS wywodzi się z projektu FreeNAS, który od 2005 r. zdobył ogromną popularność jako darmowe rozwiązanie NAS. Obecnie TrueNAS jest najczęściej wdrażanym oprogramowaniem do storage na świecie, z ponad milionem instalacji i szacowaną pojemnością sięgającą 4–10 eksabajtów danych. Co ważne, korzystają z niego nie tylko entuzjaści, ale także duże przedsiębiorstwa – ponad 40% firm z listy Fortune 500 używa TrueNAS do ochrony swoich danych​. To wszystko sprawia, że TrueNAS staje się atrakcyjną alternatywą dla komercyjnych rozwiązań typu QNAP czy Synology.

TrueNAS jako rozwiązanie biznesowe – najważniejsze zalety

Dla właścicieli firm i menedżerów IT kluczowe są niezawodność, bezpieczeństwo danych oraz opłacalność rozwiązań IT. TrueNAS oferuje te cechy dzięki unikalnemu połączeniu sprawdzonej technologii i modelu open source. Poniżej zestawiamy główne korzyści z wdrożenia TrueNAS w środowisku biznesowym:

  • Brak kosztów licencji – TrueNAS CORE (edycja społecznościowa) jest dostępny całkowicie za darmo na licencji open source do użytku prywatnego i komercyjnego. Oznacza to brak opłat za oprogramowanie, a także brak sztucznych ograniczeń funkcjonalnych czy pojemności. Wszystkie funkcje są dostępne od razu, bez dodatkowych licencji na użytkowników czy rozszerzenia. W efekcie firma może zaoszczędzić znaczne kwoty w porównaniu z zakupem zamkniętych rozwiązań NAS.
  • Wykorzystanie istniejącego sprzętu – TrueNAS można zainstalować na standardowych serwerach x86_64, także na starszych, wycofanych z produkcji maszynach. Jeśli posiadasz nieużywany serwer lub stację roboczą, możesz tchnąć w nią nowe życie, tworząc wydajny NAS zamiast kupować drogie urządzenie dedykowane. Społeczność TrueNAS podkreśla, że starszy sprzęt idealnie nadaje się pod TrueNAS i pozwala odciążyć firmowy budżet​. Wystarczy zapewnić minimum 8 GB pamięci RAM i kilka dysków, by zbudować niezawodny magazyn danych dla firmy.
  • Bogactwo funkcji klasy enterprise – TrueNAS dostarcza pełen zestaw funkcjonalności znanych z profesjonalnych macierzy – od obsługi wielu protokołów (SMB/CIFS, NFS, iSCSI, FTP, S3) po zaawansowane mechanizmy ochrony danych (RAID-Z, snapshoty, replikacja zdalna, szyfrowanie). Nie ma tu sztucznych limitów co do liczby kont, udziałów czy wielkości wolumenów – wszystko zależy tylko od możliwości sprzętu. Jak podkreśla iXsystems, dzisiejsze otwartoźródłowe platformy storage nie ustępują funkcjami komercyjnym produktom, nie narzucając przy tym limitów pojemności. W praktyce TrueNAS oferuje to samo (a często więcej) co zamknięte NAS-y, tyle że bez dodatkowych opłat.
  • Elastyczność i brak przywiązania do dostawcy – Decydując się na TrueNAS, unikasz „vendor lock-in”, czyli uzależnienia od jednego producenta sprzętu i oprogramowania. Masz pełną kontrolę nad konfiguracją: możesz dobrać dowolne dyski (np. tańsze modele OEM zamiast drogich, certyfikowanych dysków producenta NAS), dowolne karty sieciowe czy kontrolery – TrueNAS obsługuje je, o ile wspiera je system operacyjny. W przeciwieństwie do gotowych urządzeń, tutaj sam decydujesz o rozbudowie – dodając nowe dyski lub całe półki dyskowe zgodnie z potrzebami firmy. Oprogramowanie TrueNAS jest rozwijane w modelu open source, więc jego kod jest publiczny, a wsparcie zapewnia zarówno aktywna społeczność (~250 tys. użytkowników i deweloperów), jak i opcjonalnie komercyjne wsparcie iXsystems (jeśli zdecydujesz się na zakup licencji Enterprise lub urządzenia iXsystems).
  • Doświadczenie i zaufanie – TrueNAS to rozwiązanie o ugruntowanej pozycji. Rozwijane jest od prawie 20 lat (od czasów FreeNAS) i stoi za nim doświadczony zespół inżynierów iXsystems oraz ogromna społeczność testerów. Ta sama platforma jest wykorzystywana w profesjonalnych macierzach i serwerach NAS oferowanych przez iXsystems klientom korporacyjnym, co świadczy o jej jakości. W Polsce zaufali jej już zarówno mali, średni, jak i duzi przedsiębiorcy – TrueNAS jest wykorzystywany nawet w znanych markach, choć często za kulisami (firmy nie zawsze ujawniają publicznie, że używają open source)​. Jeśli więc szukasz sprawdzonego i bezpiecznego rozwiązania storage, TrueNAS ma za sobą bogatą historię udanych wdrożeń.

TrueNAS CORE vs TrueNAS SCALE – dwie opcje, różne możliwości

TrueNAS występuje w dwóch odmianach: TrueNAS CORE oraz TrueNAS SCALE. Obie są darmowe i otwartoźródłowe, mają bardzo zbliżony interfejs i korzystają z tego samego systemu plików ZFS. Różnią się jednak architekturą systemu operacyjnego oraz przeznaczeniem. Poniżej wyjaśniamy kluczowe różnice i podpowiadamy, kiedy wybrać którą wersję.

Architektura i system operacyjny

TrueNAS CORE to bezpośredni spadkobierca FreeNAS – zbudowany jest na bazie systemu FreeBSD​. FreeBSD to sprawdzony, stabilny i bezpieczny UNIX, idealny do klasycznego zastosowania NAS. TrueNAS CORE wykorzystuje mechanizmy FreeBSD (takie jak wirtualizacja bhyve oraz jail do izolowania aplikacji) do dostarczania swoich funkcji. W praktyce oznacza to, że dodatkowe aplikacje (tzw. Pluginy w CORE, np. Nextcloud, Plex) działają wewnątrz jails – lekkich kontenerów FreeBSD. Rozwiązanie to działa, ale ma ograniczenia: aplikacje w jailach trudniej przenosić między systemami, a dostępne są tylko programy kompatybilne z FreeBSD​. Technologia jail staje się dziś nieco przestarzała i coraz rzadziej stosowana w nowych wdrożeniach.

TrueNAS SCALE powstał jako odpowiedź na potrzeby, których nie spełniał CORE. Jego fundamentem jest Linux (dystrybucja Debian). Linux oferuje większą swobodę w nowoczesnych zastosowaniach: natywnie obsługuje kontenery Docker i orkiestrację Kubernetes, co jest trudno dostępne na FreeBSD. W TrueNAS SCALE aplikacje dodawane są jako kontenery Docker/Kubernetes (tzw. Apps), co daje ogromną bazę gotowych rozwiązań. Praktycznie każda aplikacja dostępna jako obraz Dockera może zostać uruchomiona na TrueNAS SCALE – bez potrzeby ręcznego dostosowywania do środowiska FreeBSD​. Dodatkowo aktualizacje takich aplikacji są prostsze – po prostu podmienia się cały kontener na nowszy, podczas gdy w CORE utrzymanie pluginów bywało kłopotliwe i wymagało czekania na paczki od społeczności.

Korzystanie z Debiana niesie też inne korzyści, zwłaszcza jeśli chodzi o obsługę sprzętu. Nowe sterowniki i wsparcie dla najnowszych podzespołów szybciej trafiają do jądra Linux niż do FreeBSD. W efekcie TrueNAS SCALE lepiej radzi sobie z obsługą najnowszych platform: np. nowych modeli kart sieciowych, kontrolerów czy płyt głównych. Tam, gdzie CORE bywa „kapryśny” (działa tylko z określonymi modelami kart, np. opartymi o chipsety Intela), SCALE zazwyczaj działa od strzału z szerszą gamą sprzętu​. Dla firmy planującej budowę NAS na bardzo nowoczesnym serwerze (lub nietypowej konfiguracji) wybór SCALE może oszczędzić problemów ze sterownikami.

Podsumowując kwestię architektury: TrueNAS CORE = FreeBSD + sprawdzona klasyka, TrueNAS SCALE = Linux + nowoczesne możliwości konteneryzacji i szersze wsparcie sprzętu. Oba systemy oferują zbliżone podstawowe funkcje NAS (udostępnianie plików SMB/NFS, zarządzanie dyskami ZFS itp.​), ale dodatkowe możliwości (aplikacje, wirtualizacja) realizują inaczej.

Wirtualizacja i dodatkowe usługi

W środowisku firmowym często oczekujemy, że serwer NAS będzie nie tylko magazynem plików, ale też uruchomi dodatkowe usługi (np. serwer multimediów, system backupu, maszynę wirtualną z serwerem aplikacyjnym). Obie edycje TrueNAS mają pewne możliwości w tym zakresie, jednak SCALE góruje elastycznością.

  • TrueNAS CORE pozwala na uruchamianie maszyn wirtualnych (VM) poprzez wbudowany hypervisor bhyve. Działa to poprawnie, można np. postawić VM z Windows lub Linuksem i udostępniać je w sieci. Natomiast uruchamianie aplikacji innych niż VM odbywa się poprzez wspomniane Pluginy (jails). Dostępnych jest kilkanaście–kilkadziesiąt najpopularniejszych aplikacji (np. Nextcloud, Plex, Transmission), ale ich aktualizacja i zakres jest ograniczony. Z punktu widzenia firmy: CORE sprawdzi się, jeśli potrzebujemy prostej wirtualizacji lub jednej-dwóch dodatkowych usług, a naszym priorytetem jest stabilny storage. Przykładowo, możemy na CORE hostować serwer kopii zapasowych lub prosty serwer WWW w VM, ale nie zbudujemy rozbudowanego środowiska kontenerowego.
  • TrueNAS SCALE został pomyślany jako platforma hiperkonwergentna (hyper-converged), czyli łącząca rolę magazynu danych z funkcją serwera aplikacji. W SCALE mamy wbudowaną obsługę kontenerów Docker/K8s poprzez dział „Apps” w interfejsie. Dostępne są dziesiątki gotowych aplikacji (dostarczanych m.in. przez społeczność TrueCharts), a jeśli jakiejś nie ma – możemy uruchomić dowolny kontener Dockera ręcznie. Otwiera to ogromne możliwości: od hostowania systemów typu ERP/CRM, poprzez narzędzia deweloperskie (GitLab, Jenkins), aż po aplikacje biurowe (np. pakiet OnlyOffice, serwer pocztowy) – wszystko to obok funkcji NAS. TrueNAS SCALE obsługuje też wirtualizację KVM/QEMU, więc uruchomimy na nim maszyny wirtualne z Windows/Linux z wydajnością porównywalną do natywnej. Dzięki temu jedna fizyczna maszyna może pełnić wiele ról w firmie, co upraszcza infrastrukturę i obniża koszty. Trzeba jednak pamiętać, że większa złożoność oznacza nieco wyższe wymagania co do wiedzy administratora – konfiguracja aplikacji dockerowych czy VM wymaga podstaw znajomości tych technologii.

Skalowalność i klastrowanie

Nazwa TrueNAS SCALE sugeruje zdolność do skalowania horyzontalnego (scale-out), czyli łączenia wielu urządzeń w jeden duży klaster pamięci masowej. Faktycznie, taki był cel projektu – dostarczyć funkcję klastrowania, niedostępną w TrueNAS CORE​. W pierwszych wersjach SCALE zaimplementowano mechanizm klastrowania oparty o GlusterFS, pozwalający tworzyć rozproszone wolumeny na wielu węzłach. Niestety, wskutek decyzji Red Hat o porzuceniu rozwoju GlusterFS, funkcja ta została wycofana zanim zdążyła dojrzeć​. W wydaniach TrueNAS SCALE od 2024 r. zaprzestano wspierania klastrów Gluster – w TrueNAS SCALE 24.04 całkowicie usunięto tę opcję. Obecnie (2025) iXsystems bada inne rozwiązania umożliwiające klastrowanie – jako tymczasowe obejście sugeruje np. wykorzystanie oprogramowania Syncthing do synchronizacji danych między niezależnymi instancjami​. Oznacza to, że na teraz TrueNAS SCALE pełni przede wszystkim rolę wydajnego, jednowęzłowego systemu hiperkonwergentnego, a pełne klastrowanie „scale-out” może powrócić w przyszłości w oparciu o inną technologię. TrueNAS CORE natomiast w ogóle nie posiada opcji łączenia wielu serwerów w klaster – skalowanie odbywa się wyłącznie wertykalnie (scale-up) poprzez dodawanie dysków do pojedynczego serwera, ewentualnie rozbudowę sprzętu (więcej RAM, lepsze CPU).

W kontekście firmowym brak klastrowania w wersji open source nie musi być dużym problemem – większość małych i średnich firm i tak korzysta z pojedynczego urządzenia NAS z replikacją danych na zapasowy serwer. Dla bardzo wymagających zastosowań, które potrzebują klastra HA, istnieją TrueNAS Enterprise z funkcją High Availability (dwa kontrolery active/passive w jednej obudowie) lub możliwość postawienia dwóch serwerów TrueNAS z asynchroniczną replikacją między nimi (tzw. metro-cluster). Mimo to warto wiedzieć, że idea rozproszonego klastra NAS w wydaniu TrueNAS Community została na razie wstrzymana.

Status rozwoju na rok 2025

Obie gałęzie TrueNAS są aktywnie wspierane, ale w różny sposób:

  • TrueNAS CORE osiągnął dojrzałość i wchodzi w fazę tzw. utrzymania długoterminowego. Twórcy zapowiedzieli wersję TrueNAS CORE 13.3 (na bazie FreeBSD 13.3) jako wydanie dopracowujące stabilność i bezpieczeństwo​. CORE będzie otrzymywał poprawki bezpieczeństwa i krytyczne łatki jeszcze przez lata, ale nowe funkcjonalności nie są już planowane. Innymi słowy, jest to rozwiązanie stabilne, konserwacyjne – idealne, jeśli potrzebujesz po prostu niezawodnego NAS-a i nie zależy Ci na nowinkach. Inżynierowie iXsystems zapewniają, że projekt CORE nie zostanie porzucony z dnia na dzień i można z niego spokojnie korzystać w przewidywalnej przyszłości. Niemniej w dłuższej perspektywie firma zamierza skupić się na jednej linii rozwojowej, jaką jest SCALE. Już teraz widać, że CORE stopniowo odstaje – np. pewne nowe funkcje ZFS (jak rozszerzanie macierzy RAID-Z o dodatkowe dyski) są dostępne tylko w SCALE i prawdopodobnie nie trafią do CORE.
  • TrueNAS SCALE rozwija się bardzo dynamicznie. iXsystems przyjęło cykl wydań zbliżony do Ubuntu – dwie duże wersje rocznie (w okolicach kwietnia i października) oraz mniejsze aktualizacje pośrednie. Przykładowo, pod koniec 2023 roku wydano TrueNAS SCALE 23.10 (o kodowej nazwie Cobia), a w pierwszej połowie 2024 – kolejną wersję 24.04 (Dragonfish). Każda kolejna edycja przynosi usprawnienia wydajności, aktualizacje kernela i aplikacji oraz nowe ficzery, których próżno szukać w CORE. Dla przykładu, trwają prace nad “Fast Dedup” – ulepszoną deduplikacją dla ZFS w SCALE, która znacząco zmniejsza zużycie pamięci i przyspiesza ten proces. Funkcja ta pojawiła się testowo w nocy deweloperskiej w marcu 2024 i prawdopodobnie zostanie zaimplementowana w jednej z przyszłych stabilnych wersji SCALE. Podobnie, wsparcie dla najnowszych funkcji OpenZFS (np. wspomniane rozszerzanie RAID-Z, poprawki wydajności, integracja z Docker/OverlayFS​) trafia najpierw do wydań SCALE. Krótko mówiąc, TrueNAS SCALE to platforma pierwszego wyboru, jeśli zależy nam na innowacjach i przyszłościowych usprawnieniach.

Warto dodać, że migracja z CORE do SCALE jest stosunkowo prosta (to operacja niemal jednego kliknięcia – wykonuje się aktualizację oprogramowania z zachowaniem konfiguracji i danych). Ścieżka odwrotna (z SCALE do CORE) już taka łatwa nie jest. To sugeruje strategię iXsystems: CORE dla konserwatywnych, SCALE dla innowatorów, a z czasem większość użytkowników społecznościowych zapewne przejdzie na TrueNAS SCALE. Tendencje te widać już w statystykach – według danych iXsystems liczba instalacji SCALE dogoniła liczbę instalacji CORE w połowie 2024 roku, a w nowych wdrożeniach enterprise od 2 połowy 2024 udział SCALE stanowił około 50%, z perspektywą przewagi w 2025​.

Podsumowanie wyboru CORE vs SCALE: Jeżeli Twoja firma potrzebuje stabilnego serwera plików, backupu i podstawowych usług, a nie zamierza korzystać z konteneryzacji czy najnowszych eksperymentalnych funkcji – TrueNAS CORE spełni oczekiwania. To dojrzałe oprogramowanie, które „po prostu działa” i zapewnia wszystkie atuty ZFS (integralność danych, migawki, replikację, wydajność) na sprawdzonej platformie. Z kolei jeśli planujesz wykorzystać NAS bardziej wszechstronnie – uruchamiać aplikacje dockera, maszyny wirtualne, chcesz mieć dostęp do nowości i lepsze wsparcie dla nowego sprzętu – postaw na TrueNAS SCALE. SCALE jest już na tyle dojrzały (3 lata rozwoju, wiele poprawek UI i dodanych funkcji), że śmiało można go wdrażać produkcyjnie. W dłuższej perspektywie to on będzie głównym kierunkiem rozwoju TrueNAS, podczas gdy CORE pozostanie w cieniu (choć nadal z długoletnim wsparciem security).

ZFS – fundament TrueNAS i gwarancja integralności danych

Sercem TrueNAS (zarówno CORE, jak i SCALE) jest system plików OpenZFS (ZFS) – uznawany za jeden z najbezpieczniejszych i najbardziej zaawansowanych systemów plików na świecie. To właśnie dzięki ZFS TrueNAS oferuje funkcje niedostępne w prostych rozwiązaniach NAS. Poniżej przedstawiamy kluczowe cechy ZFS językiem korzyści biznesowych – czyli co zyskujesz dla swoich danych.

OpenZFS – system plików nowej generacji zaprojektowany dla bezpieczeństwa i skalowalności (grafika: główne cechy ZFS to m.in. integralność danych, samo-naprawa, nieograniczone snapshoty, replikacja blokowa, deduplikacja i kompresja danych).

  • Integralność danych i ochrona przed „bit rot” – ZFS został zaprojektowany tak, aby zapobiegać cichej korupcji danych (tzw. bit rot) na każdym kroku. Każdy blok danych zapisywany na dysk otrzymuje sumę kontrolną (checksum), która jest zapisywana niezależnie od danych. Przy odczycie ZFS weryfikuje, czy suma kontrolna się zgadza – jeśli nie, wiadomo, że dane zostały uszkodzone. W tradycyjnych systemach plików takie uszkodzenie mogłoby ujść uwadze, skutkując nieświadomym użyciem błędnych danych. W ZFS błąd jest wykrywany zawsze, nawet jeśli dotyczy pojedynczego bitu. Co więcej, dzięki architekturze RAID-Z lub mirroringu, ZFS potrafi automatycznie naprawić uszkodzony blok – odczytując go z innego dysku i zapisując ponownie poprawne dane na dysku, który zgłosił błąd. Ta cecha nazywa się self-healing (samonaprawa) i oznacza, że macierz TrueNAS aktywnie chroni swoje dane przed utratą spójności. Regularne skanowanie powierzchni dysków (tzw. scrub w ZFS) pozwala wykryć i naprawić ewentualne błędy zanim staną się poważnym problemem​. Dla biznesu oznacza to pewność, że archiwizowane czy rzadko używane dane po latach będą tak samo odczytywalne, jak w dniu zapisu – ZFS skutecznie zapobiega zjawisku degradacji danych w czasie.
  • Migawki (snapshoty) i wersjonowanie danych – ZFS oferuje możliwość tworzenia migawek (ang. snapshots), czyli punktów w czasie odwzorowujących stan systemu plików. Migawka powstaje natychmiast i nie zajmuje dodatkowej przestrzeni (poza zmianami w danych dokonanymi po jej utworzeniu), dzięki zastosowaniu technologii copy-on-write. Dla firmy oznacza to, że możemy np. co godzinę wykonywać migawkę ważnego udziału plików, nie obciążając serwera, a zyskując możliwość błyskawicznego przywrócenia przypadkowo skasowanych lub zmodyfikowanych plików. Snapshoty działają na zasadzie tylko do odczytu – użytkownicy nie mogą ich zmienić, co czyni z nich także doskonałą ochronę przed atakami ransomware. W razie zaszyfrowania plików przez malware, administrator może w minutę przywrócić dane z migawki sprzed ataku. TrueNAS (dzięki ZFS) pozwala zachować praktycznie nieograniczoną liczbę snapshotów i zarządzać nimi wedle potrzeb (np. automatyczne harmonogramy dziennych, tygodniowych migawek itp.). Co ważne, snapshoty można również klonować (tworzyć z nich tymczasowe kopie do odczytu/zapisu) – przydatne np. do testowania zmian na bazie danych czy środowiskach VM bez ryzyka dla oryginału. Ta funkcjonalność jest dostępna bez dodatkowych kosztów, podczas gdy w niektórych komercyjnych rozwiązaniach bywa ograniczona do droższych modeli urządzeń.
  • Replikacja zdalna i backup – TrueNAS umożliwia łatwe zabezpieczenie danych poza głównym serwerem dzięki mechanizmowi replikacji ZFS. Polega on na przesyłaniu migawkowych różnic danych (incremental) na drugi serwer TrueNAS lub do chmury. Ponieważ przesyłane są tylko zmiany między kolejnymi migawkami, replikacja jest bardzo wydajna i oszczędna pasmem. Można np. co godzinę replikować najważniejsze dane do oddziału firmy lub centrum zapasowego – w razie awarii głównej macierzy mamy na drugim końcu niemal aktualną kopię. TrueNAS integruje się też z popularnymi rozwiązaniami backupowymi (Veeam, CommVault, Nakivo itp.), mogąc pełnić rolę repozytorium kopii zapasowych. Dla bezpieczeństwa danych krytycznych można zastosować zasadę 3-2-1: trzy kopie na dwóch różnych nośnikach, z czego jedna w zdalnej lokalizacji – TrueNAS świetnie wpisuje się w tę strategię jako element lokalny (snapshoty) oraz zdalny (replikacja). Warto dodać, że replikacja w TrueNAS może działać asymetrycznie – np. mały serwer w biurze terenowym może replikować swoje dane do dużej centrali z mocniejszym TrueNAS, co pozwala centralnie archiwizować rozproszone dane firmowe.
  • RAID-Z i odporność na awarie dysków – ZFS posiada wbudowany, programowy RAID (tzw. RAID-Z), który chroni dane na wypadek awarii nośników. W odróżnieniu od tradycyjnych macierzy RAID, mechanizm ZFS jest ściśle zintegrowany z systemem plików i wykorzystuje wspomniane sumy kontrolne do zapewnienia spójności podczas odbudowy danych. Możemy tworzyć grupy dysków (vdev) w konfiguracji RAID-Z1, Z2 lub Z3, co odpowiada 1, 2 lub 3 dyskom parzystośc. Przykładowo, RAIDZ2 z 8 dysków może tolerować równoczesną awarię dowolnych 2 dysków bez utraty danych. ZFS ułatwia również proces wymiany dysków – wystarczy podmienić uszkodzony nośnik na nowy, a system sam odtworzy (resilveruje) dane na podstawie pozostałych kopii​. W trakcie takiej rekonstrukcji nadal obowiązują sumy kontrolne, więc ZFS upewnia się, że nie skopiuje ewentualnych uszkodzeń. Dzięki temu nawet w trakcie awarii kolejnego dysku w czasie odbudowy (co jest scenariuszem krytycznym dla klasycznego RAID5/6), ZFS z dużym prawdopodobieństwem wykryje i naprawi błędy, zwiększając szansę na pełne odzyskanie danych. Dla firm przechowujących duże wolumeny danych (np. backupy, multimedia) taka niezawodność jest nieoceniona – minimalizuje ryzyko katastrofalnej utraty danych. ZFS obsługuje też tradycyjny mirroring (RAID1) oraz łączenie mirrorów w większe grupy (analog RAID10), co bywa użyteczne dla baz danych i innych obciążeń wymagających wysokiej wydajności zapisu. Co istotne, wszystko to jest definiowane programowo – nie potrzeba drogich kontrolerów RAID, które mogłyby stanowić pojedynczy punkt awarii.
  • Kompresja i deduplikacja – oszczędność przestrzeni – W ZFS dane są automatycznie kompresowane podczas zapisu (domyślnie algorytm LZ4). Odbywa się to transparentnie dla użytkownika – pliki „na zewnątrz” wyglądają normalnie, ale na dysku zajmują mniej miejsca. Kompresja ma dwa zasadnicze plusy: oszczędza miejsce (typowo 30–50% przy dokumentach, logach, maszynach wirtualnych itp.) oraz często zwiększa wydajność – mniejsza ilość danych jest zapisywana na talerzach, więc operacje I/O trwają krócej. ZFS kompresuje dane blokowo, co oznacza, że nawet fragmenty plików mogą być upakowane efektywnie. Oprócz kompresji, ZFS oferuje także deduplikację – czyli przechowywanie identycznych bloków danych tylko w jednej kopii. Jeśli np. wgraliśmy 10 wirtualnych maszyn z tym samym systemem operacyjnym, deduplikacja sprawi, że wspólne fragmenty (np. pliki systemowe) zostaną zapisane raz i współdzielone między instancjami, redukując zużycie miejsca. Deduplikacja w tradycyjnym ZFS była bardzo pamięciożerna (wymagała ok. 5 GB RAM na każde 1 TB danych dla skutecznego działania), dlatego wiele firm z niej rezygnowało. Jednak rozwój TrueNAS SCALE przynosi wspomniany Fast Dedup, który znacząco poprawia wydajność i zmniejsza wymagania pamięci – może to uczynić deduplikację praktyczną nawet w średnich serwerach. Już teraz deduplikacja bywa ogromną zaletą w niszowych zastosowaniach (np. storage dla systemów backupu lub masowe przechowywanie podobnych plików). Warto podkreślić: kompresja jest domyślnie włączona i zazwyczaj zawsze warto ją stosować (narzut na CPU jest minimalny, a zysk w pojemności odczuwalny), natomiast deduplikację należy rozważyć świadomie dla konkretnych przypadków użycia, mając na uwadze zasoby RAM.
  • Wysoka wydajność i skalowalność – ZFS potrafi efektywnie wykorzystać nowoczesny sprzęt, aby zapewnić szybki dostęp do danych. Wykorzystuje pamięć RAM jako inteligentną pamięć podręczną (ARC), która buforuje najczęściej używane bloki danych. Dodatkowo można dołożyć szybkie dyski SSD NVMe jako tzw. L2ARC (drugi poziom cache), co jeszcze przyspiesza odczyt dużych datasetów​. ZFS ma także mechanizm zapisu transakcyjnego z wykorzystaniem odrębnego dziennika (ZIL), który opcjonalnie można przenieść na wydzielony nośnik SSD (tzw. SLOG), aby zwiększyć szybkość zapisu synchronizowanego – ważne np. przy obciążeniach bazodanowych​. Co jednak kluczowe, ZFS skaluje się wraz z pojemnością – został zaprojektowany do pracy z ogromnymi wolumenami (nazwa ZFS to skrót od ZettaByte File System). Nie ma tu typowych ograniczeń systemów plików (dziesiątki tysięcy udziałów, miliardy plików i katalogów, ogromne rozmiary – to dla ZFS chleb powszedni). Dzięki temu TrueNAS może rosnąć razem z Twoją firmą. Możesz zaczynać od kilku terabajtów, a z czasem rozbudować macierz do petabajtowych rozmiarów, bez zmiany systemu plików czy reorganizacji danych. Wiele innych rozwiązań NAS wymaga dzielenia danych na osobne wolumeny przy dużej skali – w ZFS nie ma takiej potrzeby. Warto też wspomnieć, że dzięki architekturze CoW (copy-on-write) ZFS zapewnia spójność danych nawet w razie nagłej awarii zasilania – każda operacja zapisu jest najpierw zapisywana jako nowy blok, a dopiero potem aktualizowane są wskaźniki, co eliminuje potrzebę żmudnego sprawdzania systemu plików po restarcie (brak potrzeby fsck). Dla działu IT oznacza to mniej przestojów i prostsze zarządzanie pamięcią masową.

Zastosowania TrueNAS w firmie

Jak praktycznie wykorzystać TrueNAS w środowisku biznesowym? Możliwości jest wiele – oto najpopularniejsze przypadki użycia TrueNAS w firmach wraz z krótkim omówieniem:

  • Centralny serwer plików – TrueNAS świetnie sprawdza się jako uniwersalny serwer plików dla użytkowników w sieci lokalnej. Obsługuje jednocześnie protokoły SMB/CIFS (Windows), NFS (Unix/Linux) oraz AFP dla starszych Mac, a także FTP/SFTP i WebDAV. Można nim zastąpić wysłużony serwer Windows do udostępniania folderów – zyskując bardziej zaawansowaną ochronę danych (ZFS) i brak kosztów licencji CAL. TrueNAS wspiera integrację z Active Directory lub LDAP, dzięki czemu można centralnie zarządzać uprawnieniami dostępu do udziałów w firmie. Doskonale nadaje się do przechowywania wspólnych dokumentów, projektów, multimediów firmowych – z zapewnieniem, że dane są bezpieczne i łatwo dostępne dla uprawnionych pracowników.
  • Backup i archiwizacja danych – Ze względu na niezawodność ZFS, TrueNAS jest często wykorzystywany jako repozytorium kopii zapasowych. Może pełnić rolę docelowego zasobu dla oprogramowania backupowego (współpracuje m.in. z Veeam, Commvault, Nakivo, Bacula i innymi)​. Backupy mogą trafiać na TrueNAS przez protokoły plikowe lub jako obrazy iSCSI/NFS. Dzięki kompresji ZFS i ewentualnej deduplikacji, przestrzeń na backup jest używana efektywnie, co obniża koszty długoterminowej retencji. Snapshoty ZFS umożliwiają wersjonowanie backupów bez zajmowania dużej dodatkowej przestrzeni, a mechanizm replikacji może wysyłać backupy off-site dla zwiększenia bezpieczeństwa. TrueNAS bywa także wdrażany jako archiwum danych – miejsce, gdzie trafiają starsze lub mniej używane dane (np. zeskanowane dokumenty, ukończone projekty, nagrania z monitoringu CCTV). Tam mogą bezpiecznie leżeć przez lata, a firma ma pewność, że nie utracą integralności dzięki mechanizmom ZFS (co bywa problemem np. przy archiwizacji na taśmach lub zwykłych dyskach na półce).
  • Masowa pamięć dla wirtualizacji i baz danych – TrueNAS dzięki wsparciu protokołów blokowych (iSCSI, Fibre Channel) oraz wydajności ZFS jest wykorzystywany jako zewnętrzna macierz dyskowa do środowisk wirtualnych (VMware, Hyper-V, Proxmox) i serwerów baz danych. Można na nim utworzyć zasoby iSCSI lub zexportować cały zpool jako urządzenie FC, a następnie korzystać z nich jak z macierzy SAN. Oczywiście kluczowe jest tutaj odpowiednie zaplanowanie poziomów RAID-Z i cache (np. użycie SLOG dla obciążeń bazodanowych, mirrorów SSD dla najbardziej wymagających VM). TrueNAS Enterprise oferuje nawet integrację z VMware (plugin vCenter do migawek maszyn itd.), ale i w edycji Community wielu użytkowników z powodzeniem stosuje TrueNAS jako tańszą alternatywę dla drogich macierzy firm EMC, NetApp czy HPE. Warto wspomnieć, że istnieje odmiana TrueNAS SCALE Enterprise (z płatnym wsparciem) oparta o to samo oprogramowanie, która potrafi działać w trybie HA (failover dwóch kontrolerów) – co zbliża ją funkcjonalnie do tradycyjnych macierzy dla krytycznych zastosowań.
  • Platforma do wirtualizacji i konteneryzacji (TrueNAS SCALE) – Jak opisano wcześniej, TrueNAS SCALE może pełnić podwójną rolę: nie tylko NAS, ale i serwer aplikacji. To otwiera szereg zastosowań w firmie. Przykładowo, na jednym serwerze TrueNAS SCALE możemy równolegle uruchomić: kontroler domeny (Active Directory) na VM z Windows Server, serwer telefonii VoIP (np. FreePBX) w kontenerze Docker, system monitoringu wideo (np. ZoneMinder lub Frigate) korzystający z przestrzeni na nagrania, wewnętrzny serwer chmurowy (Nextcloud) dla pracowników, a do tego nadal udostępniać udziały plików i obsługiwać backupy. Dzięki izolacji kontenerów i VM te usługi nie wchodzą ze sobą w konflikt, a firma oszczędza na sprzęcie i licencjach, konsolidując wiele ról na jednym urządzeniu. TrueNAS SCALE wspiera też docker-compose i integrację z Kubernetes, co pozwala wdrażać bardziej złożone aplikacje składające się z wielu kontenerów. Dla firm deweloperskich może to być świetna platforma do utrzymywania repozytoriów kodu, środowisk testowych czy narzędzi CI/CD. W ten sposób TrueNAS SCALE realizuje wizję infrastruktury hiperkonwergentnej – mniejsze firmy mogą zbudować cały swój backend IT wokół jednej platformy.
  • Chmura plików i współdzielenie danych – W dobie pracy zdalnej i rozproszonych zespołów, coraz częściej pojawia się potrzeba udostępniania danych poza sieć lokalną. TrueNAS może służyć jako prywatna chmura plików – oferuje protokół S3-compatible Object Storage, który bywa wykorzystywany do integracji z aplikacjami chmurowymi. Można np. hostować na TrueNAS bucket S3 i używać go do kopii zapasowej danych z chmury publicznej (tzw. cloud sync) lub jako zaplecze dla aplikacji webowej gromadzącej pliki. Ponadto poprzez odpowiednie aplikacje (Nextcloud, Syncthing, Resilio Sync dostępne na TrueNAS SCALE) można synchronizować foldery między komputerami pracowników a serwerem TrueNAS, tworząc firmową „chmurę” podobną do Dropbox czy Google Drive, ale hostowaną we własnej serwerowni. Daje to kontrolę nad danymi i często wyższą szybkość dostępu dla lokalnych użytkowników, przy jednoczesnej dostępności zdalnej. TrueNAS obsługuje także serwer VPN (np. poprzez aplikację Wireguard), co umożliwia bezpieczne połączenie do zasobów firmy dla pracowników spoza biura.
  • Surveillance i monitoring wizyjny – Wiele firm wykorzystuje rejestratory wideo IP do monitoringu. TrueNAS może pełnić rolę centralnego magazynu nagrań CCTV. Niektóre oprogramowania do CCTV (np. Xeoma, MotionEye) można uruchomić bezpośrednio na TrueNAS SCALE w kontenerach i zapisywać materiał w zpool ZFS. Nawet jeśli nagrania trafiają z kamer na dedykowany NVR, TrueNAS może posłużyć jako miejsce do archiwizacji starszych nagrań, które chcemy przechować dłużej, ale nie mieszczą się już na głównym rejestratorze. Dzięki kompresji ZFS takie archiwum będzie bardziej efektywne. Co istotne, w przeciwieństwie do niektórych NAS-ów, TrueNAS nie wymusza licencji na kamery – nie ma ograniczeń ile strumieni możemy przechować, wszystko zależy tylko od wydajności dysków i sieci.

Oczywiście powyższe listy to tylko część możliwości. TrueNAS jest rozwiązaniem uniwersalnym – praktycznie wszędzie tam, gdzie potrzebne jest niezawodne przechowywanie, udostępnianie i zabezpieczanie danych, może znaleźć zastosowanie. Od prostego serwera plików w niewielkim biurze, przez serce środowiska backupowego średniej firmy, aż po element infrastruktury dużego przedsiębiorstwa – skalowalność i elastyczność TrueNAS sprawiają, że da się go dopasować do wielu ról.

TrueNAS vs komercyjne NAS (QNAP, Synology) – porównanie

Wiele firm rozważających własny serwer NAS stoi przed wyborem: kupić gotowe urządzenie (np. Synology/QNAP) czy zbudować własne oparte o TrueNAS? Oba podejścia mają swoje zalety, ale TrueNAS coraz częściej wysuwa się na prowadzenie tam, gdzie liczy się kontrola nad danymi i koszty. Oto kluczowe różnice:

  • Koszty zakupu i licencji: Markowe urządzenia NAS potrafią być kosztowne – płacimy nie tylko za podzespoły, ale i za markę oraz dołączone oprogramowanie. Dla modelu biznesowego często dochodzą koszty licencji rozszerzających funkcjonalność (np. licencje na dodatkowe stanowiska backup, na więcej kamer CCTV w aplikacji Surveillance Station, na pakiety aplikacyjne dla biznesu itp.). TrueNAS eliminuje te wydatki – oprogramowanie jest darmowe, a jeśli korzystamy z istniejącego serwera lub PC, inwestycje sprzętowe mogą być minimalne. Własny serwer z TrueNAS może okazać się nie tylko tańszy na start, ale i łatwiejszy do naprawy/modernizacji (dowolny komponent można wymienić samodzielnie, bez serwisu producenta).
  • Wydajność i skalowalność sprzętowa: Gotowe NAS-y zwykle korzystają z energooszczędnych CPU (ARM lub niskonapięciowe Intel) i mają ograniczoną pamięć RAM, co bywa wąskim gardłem przy większym obciążeniu. TrueNAS możemy uruchomić na sprzęcie klasy serwerowej – z wydajnymi procesorami Xeon/EPYC, dużą ilością ECC RAM, szybkim łączem 10GbE/40GbE itd. – osiągając parametry wyższe niż najlepsze modele Synology/QNAP, często mniejszym kosztem (np. poprzez zakup sprzętu poleasingowego). Co więcej, w razie potrzeby rozbudowy nie jesteśmy ograniczeni do oferty jednego producenta. Gdy zabraknie miejsca, możemy podłączyć dowolną półkę dyskową JBOD, wymienić wszystkie dyski na większe lub zbudować nowy serwer TrueNAS i replikować na niego dane – pełna dowolność. Tymczasem w ekosystemie komercyjnym zazwyczaj musimy kupować dedykowane rozszerzenia (np. Synology Expansion Unit) i jesteśmy ograniczeni maksymalną obsługiwaną wielkością wolumenu czy liczbą kieszeni.
  • Funkcjonalność i aktualizacje: Synology i QNAP oferują bogate zestawy aplikacji (backup, multimedia, mail, surveillance itd.) i mają dopracowany interfejs – dla małych firm bez działu IT jest to duży plus, bo wiele rzeczy działa „z pudełka”. Jednak ta wygoda ma swoje ograniczenia. Systemy te są zamknięte, więc jeśli chcemy wykraczać poza przewidziane scenariusze, natrafimy na ścianę. Przykładem może być integracja z niestandardowym systemem – np. backup z linuksa na Synology przez BackInTime, problematyczny z uwagi na ograniczenia SSH w Synology, podczas gdy na TrueNAS działa to bez przeszkód​. TrueNAS, jako otwarta platforma, daje większą swobodę – możemy korzystać z własnych skryptów, dockerów, a społeczność często dostarcza rozwiązania dla nietypowych potrzeb. Co do aktualizacji – producenci NAS wydają uaktualnienia oprogramowania przez pewien okres (zwykle kilka lat od premiery modelu), potem wsparcie ustaje. W przypadku TrueNAS aktualizacje oprogramowania są ciągłe i niezależne od sprzętu – zawsze możemy zainstalować najnowszą wersję na naszym serwerze, nawet jeśli ma on 10 lat, o ile spełnia minimalne wymagania.
  • Bezpieczeństwo: TrueNAS jako projekt open source ma kod dostępny do wglądu, co paradoksalnie zwiększa bezpieczeństwo – błędy mogą być szybciej znajdowane i łatane przez społeczność. W świecie komercyjnych NAS-ów zdarzały się poważne luki (np. głośne przypadki malware QLocker na QNAP czy ransomware ech0raix atakujące QNAP/Synology), które wyrządziły szkody użytkownikom. Oczywiście żaden system nie jest w 100% bezpieczny, ale open source daje pewną przejrzystość i możliwość samodzielnego zabezpieczenia (np. odcięcia nieużywanych usług). W TrueNAS mamy pełną kontrolę nad konfiguracją firewalla, usług i dostępu root, co bywa ograniczone w zamkniętych systemach.

Podsumowując, komercyjne NAS-y wciąż wygrywają pod względem prostoty obsługi dla laików – jeśli ktoś nie ma żadnej wiedzy, łatwiej mu skonfigurować Synology DSM niż zagłębiać się w ustawienia TrueNAS. Jednak dla środowisk firmowych, gdzie jest choćby podstawowe wsparcie IT, TrueNAS oferuje więcej za mniej. Dostajemy rozwiązanie bez opłat, bez sztucznych limitów, z lepszą kontrolą i potencjalnie wyższą wydajnością, kosztem nieco większego zaangażowania przy wdrożeniu. Przejście dla wielu z QNAP/Synology na TrueNAS, jest czasem szokujące, gdyż system ten posiada wszystko to, co powinien mieć NAS – ochronę danych, backup, odzyskiwanie – a w niektórych aspektach jest wręcz łatwiejszy, bo brak zamkniętych ograniczeń. Jeśli więc Twoja firma ceni sobie niezależność i chce uniknąć ciągłych inwestycji w drogą, firmową infrastrukturę, TrueNAS jest rozwiązaniem wartym uwagi.

Podsumowanie

TrueNAS to dojrzała platforma storage, która umożliwia firmom wdrożenie własnego, profesjonalnego systemu NAS bez kosztów licencyjnych. Łączy zalety open source (brak opłat, elastyczność, brak vendor lock-in) z funkcjonalnością klasy enterprise (ZFS, migawki, replikacja, obsługa wielu protokołów, integracja z AD, opcje wirtualizacji i konteneryzacji). W niniejszym artykule omówiliśmy dwie edycje – TrueNAS CORE i SCALE – wskazując ich różnice i odpowiednie zastosowania. CORE to opcja dla tych, którzy potrzebują przede wszystkim stabilnego i sprawdzonego serwera plików, natomiast SCALE otwiera drzwi do nowoczesnych technologii i konsolidacji wielu usług na jednej platformie.

Kluczowym elementem TrueNAS jest system plików ZFS, który zapewnia bezkonkurencyjną ochronę integralności danych, odporność na awarie oraz zaawansowane mechanizmy oszczędzania miejsca i backupu. Dzięki ZFS dane firmowe są chronione przed cichym uszkodzeniem, a tworzenie migawek i replik pozwala budować solidne strategie backupowe (co ma krytyczne znaczenie np. w dobie ransomware). TrueNAS skutecznie wykorzystuje możliwości sprzętu, skalując się od małych wdrożeń aż po multi-petabajtowe instalacje. Jego możliwości doceniają zarówno małe firmy, szukające ekonomicznego rozwiązania na start, jak i korporacje z listy Fortune 500​, które integrują TrueNAS w swoich centrach danych.

Na tle komercyjnych rozwiązań NAS, TrueNAS wyróżnia się brakiem dodatkowych kosztów i pełną kontrolą. O ile gotowe urządzenia typu Synology czy QNAP oferują wygodę, o tyle TrueNAS daje swobodę – w doborze sprzętu, konfiguracji i rozszerzalności. Dla wielu firm będzie to wybór bardziej przyszłościowy i opłacalny, zwłaszcza jeśli dysponują już odpowiednim serwerem lub planują inwestycję w mocniejszy sprzęt na lata.

Podsumowując, wdrożenie TrueNAS w firmie to sposób na zapewnienie sobie pewnego, bezpiecznego i skalowalnego magazynu danych przy zachowaniu rozsądnych kosztów. Niezależnie czy potrzebujemy prostej przestrzeni na pliki, czy wielofunkcyjnego serwera łączącego role, TrueNAS potrafi sprostać zadaniu. Jego otwartość oznacza też, że społeczność stale go udoskonala – możemy więc spodziewać się dalszych innowacji (szczególnie w edycji SCALE) i długoletniego wsparcia. Jeśli Twoja firma stoi przed decyzją o modernizacji infrastruktury storage, warto rozważyć TrueNAS jako poważną alternatywę dla drogich, zamkniętych rozwiązań. To inwestycja w niezależność i spokój ducha, że firmowe dane spoczywają w dobrych rękach – a właściwie, na dobrze skonfigurowanych dyskach ZFS.

Źródła:

  • FreeBSD 13.3 Release Process
  • Navigating FreeBSD’s New Quarterly and Biennial Release Schedule
  • TrueNAS SCALE 24.04 (Dragonfish) Release Notes
  • Enter the Dragonfish: TrueNAS Brings Performance Gains and Tightens Security
  • TrueNAS Integrations Overview
  • Veeam Integration with TrueNAS
  • Asigra Plugin for TrueNAS
  • OpenZFS Performance Tuning Guide
  • ZFS Primer
  • ZFS: Enterprise-Grade File System (TrueNAS ZFS overview)
  • TrueNAS CORE EULA
  • TrueNAS Enterprise EULA
  • TrueNAS Documentation Hub
  • TrueNAS Community Forum
  • Planning ZFS Storage Configuration (forum thread)
  • FreeNAS to TrueNAS: ZFS Pools in FreeNA
  • Backup and Cloud Sync Tasks with TrueNAS SCALE
  • The Majority of Fortune 500 Companies Rely on TrueNAS
  • About TrueNAS: Open Enterprise Storage Solutions

Jeżeli chciałbyś wdrożyć takie rozwiązanie w swojej firmie, zapraszamy do współpracy. Wykorzystamy Twój być może nieużywany już sprzęt albo dobierzemy tani poleasingowy i wdrożymy w Twojej firmie.

Read more
No Comments